سایت شهرداری گرگان

ماه رمضان برای مسلمانان تنها یک آیین مذهبی ویژه نیست، بلکه یک فرهنگ است که در درون هر فرد مسلمان، فارغ از رنگ و نژاد، نهادینه شده است و ایرانیان مسلمان نیز از این جریان مستثنی نیستند.
ماه رمضان در ایران با دعای "ربنا" و دعای سحر و سفره افطار و نیایش‌هایش، معنا پیدا می‌کند. این ماه برای بسیاری از افراد جزو ماه‌های خاطره‌انگیز و دوست‌داشتنی است.
در شهرهای مختلف ایران، تمام این مراسم اگرچه یکسان است، اما در شکل برگزاری برخی از این رسوم تفاوت‌هایی دارد که به زیبایی بیشتر آن کمک کرده است.

غباروبی مساجد در روزهای پایانی ماه شعبان

تمیز کردن مساجد یکی از رسوم مهمی است که قبل از شروع ماه رمضان انجام می‌شود. اهالی محل، به خصوص خانم‌ها، به دعوت خادم به مسجد می‌رفتند و هر کسی وسیله‌ای برای تمیزکردن مسجد می‌آورد. با آوردن وسایلی مانند جاروبرقی، دستمال گردگیری یا حتی شستن فرش از چند روز قبل، مسجد آماده‌ی استقبال از ماه مبارک رمضان می‌شد.
زیرا در ماه رمضان، تعداد نمازگزاران افزایش می‌یافت و مردم ساعت‌های بیشتری در مسجد می‌گذراندند، لذا باید از هر زمان دیگری تمیزتر می‌شد. بنابراین، آب و جاروی مسجد فقط از مراسم قبل از ماه رمضان به شمار نمی‌رفت؛ بلکه گاهی در طول ماه رمضان نیز انجام می‌شد تا مسجد برای استقبال از نمازگزاران آماده باشد.

بانگ سحری برای بیدار کردن همسایه‌ها

در گذشته‌، زمانی که گوشی‌های هوشمند و ساعت‌های دقیق وجود نداشتند، مردم برای بیدار شدن در سحرگاه به همسایه‌های خود اعتماد می‌کردند. از آن‌ها می‌خواستند تا آنها را از خواب بیدار کنند.
در دوران‌های گذشته، افرادی با صدای خوب معمولاً دعاهایی را از بام خانه‌ها می‌خواندند تا مردم را از خواب بیدار کنند. همچنین، برخی از افراد به درب خانه‌ها ضربه‌هایی وارد می‌کردند تا همه برای خوردن سحری آماده شوند. در حال حاضر، این رسوم به شکلی دیگر پیش می‌روند و افراد بیشتراز زنگ گوشی موبایل یا ساعت برای بیدار شدن در سحرگاه استفاده می‌کنند.

از دیگر رسومی که مردم ایران در ماه مبارک رمضان بیشتر از دیگر ایام سال بدان توجه دارند شامل نذری دادن بخصوص افطاری دادن، برگزاری جلسات تلاوت قرآن و آیین های ویژه شب قدر از مهم ترین این رسوم است.

ماه رمضان در گرگان

در گرگان نیز مردم با شور و شوق برای استقبال از ماه مبارک رمضان، به نظافت و غباروبی مساجد می پردازند. مسجدهای معتبر در شهرها و روستاها همواره پذیرای افراد بوده و همچنان به عنوان محور فعالیت‌های دینی مردم شناخته می‌شوند. در این مساجد، مراسمات متنوعی از جمله قرآن خوانی، تفسیر و موعظه و سخنرانی‌های اهل علم هر ساله برگزار می‌شود، که نشان از ارزش و اهمیت این ماه دینی در دل افراد جامعه دارد.
علاوه بر شرکت در مراسمات دینی در مساجد، بسیاری از افراد نیز در خانه‌های خود به تلاوت قرآن و عبادات مشغولند. یکی از رسوم قدیمی در گرگان، عادت بیدار کردن همسایگان و اهالی منطقه در ساعات سحر است. این عمل به منظور اطمینان از آنکه روزه داران به وقت سحر بیدار شوند و خواب نمانند، رواج داشته است. در گذشته، برخی افراد با خواندن سروده‌های مذهبی یا شعرهای موزون، دیگران را به بیداری برای سحری دعوت می‌کردند.
برخی از جوانان گرگانی در این ماه به جمع‌آوری کمک‌ها مشغول و این کمک‌ها را برای تهیه افطاری به مستمندان می‌دهند. همچنین با فرا رسیدن شب‌های احیاء، جمعیت روزه‌دار گرگان با شوق و اشتیاق بیشتری در مساجد حضور می‌یابند و رسوم شب احیاء را با خواندن قرآن و دعاهای جوشن کبیر به صورت گروهی برگزار می‌کنند و دسته‌های عزادار در مساجد به سینه‌زنی و عزاداری می‌پردازند.

مراسم افطاری در گرگان

خوردن آب داغ هنگام افطار و یا چای گرم یکی از آداب و رسوم خاص باز کردن افطار گرگانی‌هاست و اعتقاد دارند که آب گرم حنجره و معده خشک را برای خوردن غذا آماده می‌کند.
ترک "لرزانَک" و فرنی همیشه به عنوان غذاهای خاص در سر سفره افطار گرگانیها وجود دارد و در مراسم افطار خانوادگی بسته به سلیقه افراد خانواده معمولاً غذاهای رایجی مانند چای، نان، پنیر مسقطی، کتلت آبگوشت، فرنی، خرما، سبزی، حلوا، آش، سوپ، نان روغنی و شیرینی‌های متنوعی مانند گوش فیل و نان پنجه‌ای، نان کنجدی، قطاب و زولبیا بامیه بر سر سفره وجود دارند.
در ماه مبارک رمضان، دادن افطاری و برگزاری میهمانی‌ها، همچنین برپایی افطاری باشکوه در مساجد، از جمله آداب و رسوم مهم مردم گرگان است که نقش بسزایی در افزایش همبستگی و اتحاد اجتماعی دارد. این فعالیت‌ها نشان از ارزش‌های اجتماعی و فرهنگ گره گشایی مردم دارد.
همچنین، برگزاری مراسم احیا شب‌های قدر در مساجد، مکان‌های مذهبی و حتی در برخی خانه‌ها، از دیگر مراسم مشترک بین مردم است.

بازی‌ها و تفریحات گرگانی‌ها بعد از افطار

در گذشته مردم گرگان خصوصا نوجوانان و جوانان در ماه رمضان، پس از صرف افطار به میدانگاهی‌های محلات و گذرهای خود آمده و تا پاسی از شب به تفریح‌ها و بازی‌های مختلف اقدام می‌کردند که برجسته‌ترین آنها بصورت زیر بودند از :

کباب خوری:

بعد از غروب آفتاب، میدان‌ها و خیابان‌ها پر از بساط‌هایی بودند که جگرکی‌ها در آنها آماده‌ی پخت و پز بودند. البته امروز نیز گرگانی‌ها بعد از افطار زمانی را در جگرکی‌های شهر به جگرخوری یا به گویش گرگانی "کُباب خوری" می‌پردازند.

بازی‌های بعد از افطار:

جوانان و نوجوانان بعد از افطار به حمامهای عمومی محل رفته و در فضای عمومی حمام‌ در دو گروه در مقابل هم به ردیف می نشستند و بازی «گُل یا پوچ» یا «شاه و وزیر» را انجام می‌دادند.
 بازی دیگری که خیلی بین نوجوانان طرفدار داشت، تپه بازی بود که در فضای میدانگاهی و عمومی محل انجام می‌شد. در این بازی در ابتدا با انداختن «پِشک» که نوعی قرعه‌کشی ساده بود، به دو گروه چند نفری تقسیم می‌شدند و مکانی مثل تنه یک درخت، «تیر چراغ برق» و... را به عنوان تپه انتخاب می‌کردند. سپس یک گروه پای تپه می‌ایستاد تا گروه دوم خود را در نقاط مختلف پنهان کنند. این گروه دوم باید با حیله و پنهانی خود را به «تپه» یا همان محل تعیین شده رسانده و دست بر تپه می‌زدند.

سخن آخر

ماه رمضان در ایران همانند بیشتر سنت‌های کهن، با هدف ایجاد همدلی، کینه زدایی، خدمت و کمک به گروه‌های مختلف جامعه است و نه تنها به عنوان یک آیین مذهبی، بلکه به عنوان یک فرهنگ عمیق و یکپارچه در جامعه مسلمان گرگان، جایگاه خاصی دارد. این ماه، با مراسمات دینی، عبادات، و رسوم متنوع، فرصتی است برای ایجاد همبستگی اجتماعی، افزایش ارتباطات انسانی، و تجدید نیت برای بهبود خود و ارتقاء روحیه‌ی دینی افراد.