شهرداری گرگان ، شهر پاکیزه

گردشگری در گرگان: مناطق مهم طبیعی و بافت تاریخی و موزه‌ها

شهر ما گرگان، مرکز استان گلستان، مقصدی زیبا و پرجاذبه برای گردشگری است. گرگان در میان جنگل‌های سرسبز و نواحی ساحلی، میان دریا و کوه، آن را به یکی از جواهرات گردشگری ایران تبدیل کرده است. آب و هوای معتدل و خوشایند این منطقه، همراه با نزدیکی به دریای خزر، جذابیت بیشتری به گرگان بخشیده و آن را به یک مقصد پرطرفدار برای گردشگران تبدیل کرده است. در ادامه زیباترین و جذاب‌ترین جاذبه‌های دیدنی گرگان را معرفی کرده‌ایم.

مناظر طبیعی گرگان

ناهارخوران

منطقه جنگلی ناهارخوران، در چهار کیلومتری جنوب شهر گرگان، مکانی زیبا و پرطرفدار برای گردشگران است. درختان سر به فلک کشیده، چشم‌اندازی آرامش‌بخش را به وجود آورده‌اند که هر ساله توجه گردشگران بی شماری را به خود جلب می کند. این تفرجگاه زیبا، با امکانات گردشگری مناسب، مکانی است که در هر زمان از سال، مناظر دیدنی جذاب و خاطره‌انگیز را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کند. این پارک برای رفاه گردشگران دارای مهمانسراهای عمومی و ویژه و کمپ های اقامتی زیبا است.

النگدره

پارک جنگلی النگدره در دامنه جنگل‌های انبوه شمالی، در فاصله سه کیلومتری از گرگان واقع شده و دارای یک رودخانه است که از جنوب به شمال آن امتداد دارد. یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این پارک، وجود سه چشمه آب در نزدیکی رودخانه است که زیبایی و جذابیت این منطقه را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، دسترسی آسان به پارک از طریق جاده‌های آسفالته، امکانات اصلی مانند شبکه آبیاری، برق، سرویس‌های بهداشتی، نمازخانه، پارک کودک، فضای ورزشی بزرگسالان، ساختمان نگهبانی و فروشگاه مواد غذایی نیز در این پارک موجود است.

جنگل شصت کلا

جنگل شصت کلا در فاصله شش کیلومتری جنوب غربی گرگان واقع شده است و به عنوان یکی از مقصدهای طبیعی و با طبیعتی بکر شناخته می‌شود. در این جنگل در قسمت های دور از دسترس، جانوران وحشی نیز دیده می شوند و در زیر سایه درختان تاریک جنگل، انواع قارچ‌های رنگارنگ و گاهی حتی قارچ‌های سمی پیدا می‌شوند که بسیاری از آن‌ها خواص دارویی و صنعتی مهمی دارند.
یکی از جاذبه‌های بی‌نظیر گردشگری در جنگل شصت کلا، آبشار شصت کلاته است که در انتهای جنگل واقع شده و هر ساله با چشم‌اندازی زیبا و دل‌نشین، گردشگران بسیاری را به خود جذب می‌کند. این منطقه تمام امکانات رفاهی از جمله آب آشامیدنی، استراحتگاه، آلاچیق، فروشگاه مواد غذایی و سرویس بهداشتی را برای بازدیدکنندگان فراهم کرده است تا آن‌ها از تجربه‌ی لذت‌بخشی برای خود بهره‌مند شوند. بهترین زمان برای بازدید از این منطقه، بهار و تابستان است که طبیعت به زیباترین حالت خود می‌رسد.

جنگل رنگو

آبشار دایره‌ای رنگو در فاصله پنج کیلومتری جنوب گرگان و در دل جنگل‌های گرگان، یکی از مقاصدی است که برای کوهنوردان و طبیعت‌گردان جذابیت دارد . این آبشار حدود هفت متر ارتفاع دارد و تأمین آب از چهار چشمه صورت می‌گیرد.
برای رسیدن به آبشار رنگو، باید از روستای زیبای توشن عبور کنید؛ روستایی که بیشتر کوچه‌های آن به مزرعه و جاده‌هایی ختم می‌شود که پیش از این بخشی از جنگل رنگو را تشکیل می‌دادند. مسیر پیمایش تا این آبشار، سراسر از طبیعت بکر و درختان کهنسال زیبا پوشیده شده است و به دلیل چندوجهی بودن و وجود رودخانه، بوته‌های تمشک و دره‌های عمیق، تجربه‌ای متفاوت برای گردشگران فراهم می‌کند.
مسیر عبور از روستای توشن و حرکت از میان بوته‌های تمشک و در جاده‌ای وحشی است و پس از پیمایشی نسبتاً طولانی، صدای آبشار به گوش می‌رسد و در دل درختان انبوه، حوضچه و آبشار رنگو پدیدار می‌شود.

باران کوه

باران کوه در فاصله پانزده کیلومتری از ابتدای جاده شصت کلاته و در جنوب غربی شهر گرگان واقع شده است و به عنوان یکی از نقاط دیدنی و منحصربه‌فرد در جنگل شصت کلا شناخته می‌شود. آب از بالای تپه ای سر سبز به مانند باران به پایین سرازیر می‌شود و در فصل زمستان، این قطرات آب به قندیلهای زیبا تبدیل می‌شوند و منظره‌ای بسیار دیدنی و جذاب می‌آفریند.

مسجد امام حسن عسگری
مسجد و قدمگاه امام حسن عسگری (ع) در محله سبزه مشهد شهر گرگان به عنوان یکی از مقاصد معتبر و مقدس مردم این منطقه شناخته می‌شود. مردم گرگان روز سوم ربیع‌الثانی، سالگرد ورود امام حسن عسگری (ع) به جرجان را به عنوان یکی از رویدادهای مهم مذهبی در این منطقه جشن می‌گیرند. طبق روایت های موجود امام حسن عسگری (ع) در سال 255 هجری قمری به گرگان آمده و در این مکان برای اهالی جرجان صحبت کرده است.

مسجد جامع گلشن
مسجد گلشن گرگان، که به نام مسجد جامع گلشن هم شناخته می‌شود، در دوران صفویه بنا شده و در دوران قاجار مورد بازسازی قرار گرفت. این مسجد در منطقه شمال شرقی چهارراه میدان، در بافت قدیمی بازار و در محله سرچشمه گرگان واقع شده است و به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی و تاریخی شهر گرگان محسوب می‌شود. اخیراً با وجود ثبت ملی، این اثر تاریخی تخریب و به جای آن یک مسجد جدید با استفاده از اسلوب مشابه مسجد قدیمی ساخته شده است.

موزه های گرگان

موزه صنایع دستی گرگان

اولین موزه صنایع دستی استان گلستان درخانه امیرلطیفی و مرکز شهر گرگان در نزدیکی بازار نعلبندان و پشت مسجد جامع گرگان قرار دارد. بنای موزه متعلق به اواخر دوره قاجار با حیاط مرکزی می‌باشد که دور تا دور آن اتاقهای زیبایی طراحی شده است. بخش های مهم این موزه شامل اتاقهای کرسی، اتاق صنایع دستی روستاهای زیارت و شاهکوه شهرهای رامیان و علی آباد کتول و اقوام ترکمن و قزاق است. از دیگر بخشهای به نمایش درآمده در موزه کارگاه های مسگری و آهنگری، بافندگی، خراطی و حصیربافی است.

کاخ موزه گرگان

این موزه در بنایی تاریخی مربوط به دوره پهلوی اول در محیطی سرسبز واقع در مرکز شهر و در پارک شهر گرگان قرار دارد. دو بخش اصلی موزه شامل بخش معرفی مشاهیر استان گلستان و بخش اشیاء سلطنتی است. تندیس علما، دانشمندان و فرهیختگان ناحیه گرگان قدیم و استراباد و اشیای سلطنتی مربوط به مبلمان کاخ به نمایش در آمده است.
این بنا به دستور رضا شاه در سال ۱۳۱۷ه.ش و به سبک اروپایی در دو طبقه و در کنار مجموعه ای از ساختمان های اداری ساخته شده است. کاخ شهر گرگان با قدمتی بیش از ۷۰ سال در سال ۱۳۴۳ه.ش به عنوان بیست و چهارمین موزه کشور و نخستین موزه شمال کشور فعالیت می‌کند و در سال ۱۳۳۶ه.ش به ثبت آثار ملی رسید. در حال حاضر در طبقه همکف این کاخ فقط تعدادی شی کشف شده از شهر تاریخی جرجان به نمایش گذاشته شده و در عین حال بخش مشاهیر شامل چند تندیس از اندیشمندان و نام آوران جرجان و استرآباد قرار دارد و به بخش مشاهیر مشهور است. طبقه بالا نیز با اشیای مربوط به دوره پهلوی دوم تجهیز شده است.

موزه باستان شناسی گرگان

افتتاح اولین موزه در شهر گرگان مربوط به سال ۱۳۴۳ است که تعدادی از آثار تاریخی در بنای کاخ سلطنتی گرگان به نمایش درآمد اما پیشینه موزه باستان شناسی گرگان در مکان فعلی به سال ۱۳۵۵ باز می‌گردد که به عنوان موزه سنگ قبر افتتاح شد و در سال ۱۳۶۷ با افزودن اشياء باستان شناسی به صورت موزه باستان شناسی در آمد. این موزه از بخش های نمایشگاه اصلی، نمایشگاه موقت، آزمایشگاه حفاظت و مرمت اشیاء، بخش نمایشگاه سنگ قبر، واحد پژوهش و مستندسازی برخوردار است که به حفاظت، معرفی و پژوهش بر تاریخ و تمدن مستقر در سرزمین گرگان از هزاران سال پیش تاکنون می پردازد.

موزه تنوع زیستی گرگان

موزه تنوع زیستی گرگان تحت مالکیت اداره کل حفاظت محیط زیست استان گلستان است که در سال ۱۴۰۱ فعالیت خود را آغاز نمود. این موزه در مساحتی بالغ بر ۴۵۰ متر مربع در دو طبقه در محل مرکز تحقیقات زیست محیطی استان گلستان در گرگان واقع شده است. این مجموعه به صورت نمایشگاه تخصصی گونه‌های جانوری است و فضای داخلی موزه با الهام از طبیعت گلستان و زیستگاههای طبیعی جانوری طراحی و فضا سازی شده است. در این موزه ۱۰۰ نمونه از انواع حشرات ،پرندگان حیوانات وحشی و پستانداران نگهداری می‌شود.

موزه آب گرگان

یکی از موضوعات مهم موزه،ای مقوله آب است که پرداختن به جزییات مختلف تاریخ و تحول و رونق و کاربرد آن را در موزه آب گلستان وابسته به شرکت آب منطقه ای گلستان میتوان یافت. در این موزه به تاریخ بهره مندی آب در استان گلستان توسط مردم اسناد و مدارک وقف نامه های مرتبط اشیای تاریخی تأمین آب و استفاده آب در مناطق مختلف استان و ... پرداخته شده است.

موزه زمین شناسی گرگان

با توجه به اینکه استان گلستان و شهرستان گرگان از لحاظ ژئوتوریسم یکی از معدود مناطق منحصر به فرد جهان و خاورمیانه است. لذا وجود موزه‌ی علوم زمین، کمک شایانی به معرفی سیر تکامل تشکیل کانی‌ها سنگها و فسیلها، معرفی و نمایش فراوری و موارد مصرف امروزی نمونه‌های موجود در موزه، آموزش عمومی ارتباط صحیح انسان با طبیعت در بهره برداری از منابع زمین و حفاظت از آنها نیز دارد. لذا در همین راستا موزه‌ای در شهر گرگان توسط بخش خصوصی تحت نظارت اداره کل میراث فرهنگی توسط مدیریت موزه آقای مصطفی براتیان راه اندازی و در معرض دید عموم قرار گرفته است.

دیوار دفاعی گرگان

دیوار بزرگ گرگان طولانی ترین اثر معماری ایران باستان به طول ۲۰۰ کیلومتر بعد از دیوار چین به طول ۶۰۰۰ کیلومتر و لمیز آلمان به طول ۵۴۸ کیلومتر، به عنوان سومین دیوار دفاعی دنیا نام برده شده است. این اثر یکی از بارزترین آثار معماری دشت گرگان از دریای کاسپین شروع و تا ارتفاعات نیلی کوه جنگل گلستان در محدوده‌ی شهرستان کلاله امتداد دارد و به نام‌های سد انوشیروان، سد اسکندر، سد فیروز ، قزل آلان و مار سرخ مشهور است. در طول این دیوار ۴۰ قلعه وجود دارد که با پلان چهار ضلعی احداث شده‌اند. زمان ساخت دیوار تاریخی گرگان به ساسانیان می‌رسد.

مناطق دیدنی بافت تاریخی گرگان

بافت تاریخی استرآباد بخشی از بافتهای تاریخی منطقه محسوب میشود که بیش از ۱۶۲ هکتار وسعت دارد آن چه اکنون آن را بافت تاریخی استرآباد می نامیم بازمانده مجموعه‌ای از یک شهر استرآباد و عناصر آن و فضاهای شهری هم چون مساجد آب انبارها قناتها معابر و واحدهای مسکونی یک یا چند طبقه ... می‌باشد. به گفته کارشناسان وسعت این بافت در ابتدا چیزی حدود 200 هکتار بود اما هم اکنون تنها در 150 هکتار از آن شاهد بافت تاریخی ارزشمند هستیم. بافت تاریخی استرآباد که هسته اولیه شهر گرگان امروزی را تشکیل می دهد از بارو و خندقی در اطراف آن متشکل از پنج دروازه که عبارتند از دروازه بسطام ، دروازه چهل دختر ، دروازه فوجرد ( سبزه مشهد ) دروازه مازندران و دروازه دنکوان تشکیل شده بود. این بافت از تجمع اولیه سه محله سبزه مشهد، نعلبندان و میدان شکل گرفته که هر کدام از این محلات از محلات فرعی‌تری مانند محلات سرچشمه، چهارشنبه‌ای، سرپیر، میخچه گران، دوشنبه‌ای، در بنو، شیرکش، باغ پلنگ، میرکریم و شازده قاسم، شکل و توسعه یافته‌اند.

مهم ترین مراکز دیدنی و گردشگری در بافت تاریخی گرگان

همانطور که پیشتر اشاره شد بافت تاریخی گرگان شامل سه محله بزرگ است که هرکدام محلات فرعی تری را شامل می‌شود و اکثر این محله ها برای تامین آب مردم ساکن منطقه آب انبار داشتند که هم اکنون نیز آثار برخی از آنها باقیست. علاوه بر این خانه‌های بافت قدیمی گرگان، تکایا، مساجد و امامزاده های هر محله و همینطور مراکز مهمی چون مدرسه عمادیه در دربنو، بازار نعلبندان، کاخ آقا محمد خان قاجار از دیگر مکان‌های مهم بافت تاریخی گرگان محسوب می شوند که در ادامه به معرفی مهم‌ترین این مکان‌ها خواهیم پرداخت.

امام زاده نور

امامزاده نور یک اثر تاریخی مهم در شهر گرگان است که در محله سرچشمه قرار دارد و به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این مکان مرقد امامزاده اسحاق، برادر امام رضا (ع) است که یکی از نمادهای معنوی شهر محسوب می‌شود. مرقد امامزاده نور با معماری زیبا و تزئینات گچ بری، صندوق چوبی نفیس و آجری خود، توجه زائران و بازدیدکنندگان را به خود جلب می‌کند.
در داخل مرقد، محراب زیبا با نقوش اسلیمی، زیبایی و احترامی ویژه را به این مکان می‌بخشد. همچنین، کتیبه‌های گچ بری با تاریخ‌های مختلف و کتیبه‌های خط کوفی نیز از جلوه‌های فرهنگی و تاریخی امامزاده نور هستند.
امامزاده نور همچنین به عنوان مکانی معتبر برای قرار دادن قبور در گذشته شناخته می‌شده است و اطراف آن به محلی برای دفن اموات تبدیل شده بود. در نزدیکی این امامزاده، مسجد جامع شهر گرگان واقع شده است که جزئیات زیبایی از تاریخ و فرهنگ این منطقه را به نمایش می‌گذارد.

بازار نعلبندان

بازار نعلبندان یا بازار قدیمى گرگان که از مراکز دیدنی گرگان محسوب می‌شود، از نظر سبک معمارى یکى از زیباترین بازارهاى شمال ایران است که بر اساس مدارک موجود، قدمت آن به سال ۳۷۵ هجری قمری می‌رسد. این بازار که در آن انواع میوه و تره‌بار تازه عرضه می‌شود، در کنار بافت تاریخی گرگان و در کنار خانه‌های قدیمی شهر قرار دارد و با کوچه‌های تنگ و باریک به خیابان امام خمینی گرگان منتهی می‌شود.

سرای باقری ها

خانه باقری یکی از نمونه‌های برجسته معماری بومی مسکونی است که به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی بازمی‌گردد. این بنا که در محلهٔ سرچشمه قرار گرفته به عنوان یکی از آثار ملی ایران با شمارهٔ ثبت ۲۸۰۳، در تاریخ ۱۶ مهر ۱۳۷۹ ثبت شده است. این خانه با مساحتی بزرگ و حیاط‌های متعدد به عنوان یکی از وسیع‌ترین و سالم‌ترین خانه‌های تاریخی این شهر محسوب می‌شود.
ساختار معماری خانه باقری، ترکیبی هنرمندانه از فضاهای باز و بسته است و یک نمونه بی‌نظیر از سازگاری با محیط و فرهنگ محلی را به ارمغان می‌آورد.

خانه شفیعی

خانه شفیعی، نیز به عنوتان یک نمونه معماری متعلق به دوران قاجار در محلهٔ سرچشمه واقع شده است. این خانه دارای دو حیاط است که به شیوه حیاط مرکزی ساخته شده و ساختار اصلی این بنا از آجر و چوب با اندود کاهگل و گچ و سقف آن شیروانی با پوشش سفال است، که با خانه‌های سنتی گرگان هماهنگی دارد.
این خانه، یکی از محدود خانه‌های سه طبقه بافت تاریخی گرگان است که در طول زمان تغییراتی را تجربه کرده و با توجه به افزایش جمعیت ساکنین، تعدادی اتاق نیز اضافه شده است. تزئینات و زیبایی‌های دوره قاجار، از جمله طاق و طاق‌نماهای جناغی و تزیینات آجری خفته راسته، در بالای ورودی با ستون‌های آجری، زیبایی و جلوه خاصی به این خانه می بخشد.

خانه تقوی

خانه تاریخی تقوی‌ها، یکی از جاذبه‌های بارز گرگان است که در دوره قاجار ساخته شده است. این مجموعه ساختمانی بیش از ۱۰ حیاط اصلی و فرعی و مساحتی بالغ بر ۲۰۰۰ متر را در بر می‌گیرد.
استفاده از مصالح محلی نظیر چوب، آجر و خاک، از ویژگی‌های این خانه تاریخی است که به زیبایی و اصالت آن می‌افزاید. این خانه در نزدیکی بازار نعلبندان و امامزاده نور واقع شده و از جمله آثار تاریخی مهم گرگان به شمار می‌رود. در حال حاضر، این مکان به عنوان یک کافه فعالیت می‌کند که به بازدیدکنندگان امکان تجربه محیطی با طراحی سنتی و محلی را می‌دهد.
دیگر خانه‌های قدیمی در محله سرچشمه شامل خانه مفیدیان، خانه فاطمی، خانه میرشهیدی و منزل شیخ محمد باقر فاضل را می‌توان نام برد که همگی بخشی از تاریخ و فرهنگ گرگان را به تصویر می‌کشند.

آرامگاه لطفی

آرامگاه لطفی، به عنوان یک نماد از میراث فرهنگی و هنری گرگان، جایگاه ویژه‌ای دارد. محلی که به یاد و خاطره محمدرضا لطفی، نوازنده برجستهٔ سازهای سنتی موسیقی ایرانی، اختصاص یافته است. او نوازندهٔ برجسته و سرشناس تار، سه تار و ردیف دان، موسیقی دان و آهنگساز، همچنین پژوهشگر و مدرس موسیقی سنتی ایرانی بود. همچنین دریافت جایزه نخست موسیقیدانان جوان، از دیگر دستاوردهای این هنرمند برجسته بود که نشان از استعداد و توانایی‌های او در دنیای موسیقی داشت. متاسفانه، محمدرضا لطفی پس از سال‌ها فعالیت در عرصهٔ موسیقی، در سن 67 سالگی در اثر بیماری درگذشت.

مدرسه عمادیه

مدرسه عمادیه، یکی از نمادهای برجستهٔ دوره صفوی در محله دربنو است. این مدرسه از معماری زیبا و منحصر به فردی برخوردار است و در زمان خود به عنوان یک مرکز دینی و فرهنگی برای مردم محله و منطقه استفاده می‌شد. مدرسه عمادیه، مکانی بود که طلاب و علما در آن زندگی و تحصیل می‌کردند و بسیاری از علمای مشهور دوره صفوی در آن تدریس می‌نمودند.